زمان تقریبی مطالعه: 22 دقیقه
 

عذاب قوم ثمود (قرآن)





قوم ثمود به دلیل عصیان و نافرمانی مشمول عذاب الهی شدند. در این مقاله آیات مرتبط با عذاب قوم ثمود معرفی می‌شوند.

فهرست مندرجات

۱ - عذاب استدراج در ثمود
۲ - عذاب استیصال در ثمود
       ۲.۱ - ناتوانی در برابر عذاب
       ۲.۲ - هلاکت بعد از اتمام‌حجت
       ۲.۳ - وسیله عذاب قوم‌ثمود
       ۲.۴ - عذاب با اراده خدا
       ۲.۵ - نشانه عذاب قوم‌ثمود
       ۲.۶ - وعده عذاب
       ۲.۷ - عبرت از عذاب ثمود
       ۲.۸ - عدم نجات از عذاب
       ۲.۹ - تحقق وعید عذاب
       ۲.۱۰ - ویژگی‌های عذاب ثمود
              ۲.۱۰.۱ - عذاب مضاعف
              ۲.۱۰.۲ - عادلانه بودن عذاب
              ۲.۱۰.۳ - محو آثار زندگانی
              ۲.۱۰.۴ - گرفتاری به لرزش شدید
              ۲.۱۰.۵ - قهر الهی
              ۲.۱۰.۶ - یکسان شدن با خاک
              ۲.۱۰.۷ - خشک شدن ثمود
              ۲.۱۰.۸ - سرعت صاعقه
              ۲.۱۰.۹ - صاعقه‌خوارکننده
              ۲.۱۰.۱۰ - محرومیت از نصرت
              ۲.۱۰.۱۱ - عذاب در شب
       ۲.۱۱ - عذاب بعد از توطئه
       ۲.۱۲ - عذاب تخلف از دعوت انبیاء
       ۲.۱۳ - ناباوری ثمود به حضرت صالح
       ۲.۱۴ - هلاکت اکثریت ثمود
       ۲.۱۵ - همسوی با اهل‌مدین در عذاب
       ۲.۱۶ - سنت عذاب اهل‌باطل
       ۲.۱۷ - عذاب دنیایی قوم ثمود
       ۲.۱۸ - یکسانی عذاب بر ثمودیان
       ۲.۱۹ - عوامل عذاب استیصال ثمود
              ۲.۱۹.۱ - استکبار
              ۲.۱۹.۲ - اطاعت از مسرفان‌
              ۲.۱۹.۳ - اطاعت از مفسدان‌
              ۲.۱۹.۴ - اعراض از آیات خدا
              ۲.۱۹.۵ - پی شدن ناقه‌
              ۲.۱۹.۶ - تکذیب انبیا
              ۲.۱۹.۷ - تکذیب قیامت‌
              ۲.۱۹.۸ - طغیان‌
              ۲.۱۹.۹ - ظلم‌
              ۲.۱۹.۱۰ - عصیان‌
              ۲.۱۹.۱۱ - فساد
              ۲.۱۹.۱۲ - کفر
              ۲.۱۹.۱۳ - گناه‌
              ۲.۱۹.۱۴ - موعظه‌ناپذیری‌
۳ - پانویس
۴ - منبع

۱ - عذاب استدراج در ثمود



گرفتارى قوم ثمود، به عذاب استدراج:
وفى ثَمودَ اذ قيلَ لَهُم تَمَتَّعوا حَتّى‌ حين‌• فَعَتَوا عَن امرِ رَبّهِم فَاخَذَتهُمُ الصعِقَةُ وهُم يَنظُرون‌• فَمَا استَطعوا مِن قيامٍ وما كانوا مُنتَصِرين.

۲ - عذاب استيصال در ثمود



استحقاق قوم ثمود براى كيفر شدن با عذاب استیصال، به دليل عصيان در مقابل اتمام‌حجّت صالح علیه‌السلام:
۱. والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا قالَ يقَومِ اعبُدُوا اللَّهَ ما لَكُم مِن الهٍ غَيرُهُ قَد جاءَتكُم بَيّنَةٌ مِن رَبّكُم هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ لَكُم ءايَةً فَذَروها تَأكُل فى ارضِ اللَّهِ ولا تَمَسّوها بِسوءٍ فَيَأخُذَكُم عَذابٌ اليم.
۲. الَم يَأتِهِم نَبَا الَّذينَ مِن قَبلِهِم قَومِ نوحٍ وعادٍ وثَمودَ وقَومِ ابرهيمَ واصحبِ مَديَنَ والمُؤتَفِكتِ اتَتهُم رُسُلُهُم بِالبَيّنتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظلِمَهُم ولكِن كانوا انفُسَهُم يَظلِمون.
۳. قالَ يقَومِ ارَءَيتُم ان كُنتُ عَلى‌ بَيّنَةٍ مِن رَبّى وءاتنى مِنهُ رَحمَةً فَمَن يَنصُرُنى مِنَ اللَّهِ ان عَصَيتُهُ فَما تَزيدونَنى غَيرَ تَخسير• ويقَومِ هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ لَكُم ءايَةً فَذَروها تَأكُل فى ارضِ اللَّهِ ولا تَمَسّوها بِسوءٍ فَيَأخُذَكُم عَذابٌ قَريب.
۴. الَم يَأتِكُم نَبَؤُا الَّذينَ مِن قَبلِكُم قَومِ نوحٍ وعادٍ وثَمودَ والَّذينَ مِن بَعدِهِم لا يَعلَمُهُم الَّا اللَّهُ جاءَتهُم رُسُلُهُم بِالبَيّنتِ فَرَدّوا ايدِيَهُم فى افوهِهِم وقالوا انّا كَفَرنا بِما ارسِلتُم بِهِ وانّا لَفى شَكٍّ مِمّا تَدعونَنا الَيهِ مُريب‌• ... فَاوحى‌ الَيهِم رَبُّهُم لَنُهلِكَنَّ الظلِمين.

۲.۱ - ناتوانی در برابر عذاب


ناتوانى قوم ثمود، در برابر عذاب دنيوى و صاعقه مرگبار عذاب:
وفى ثَمودَ ...• ... فَاخَذَتهُمُ الصعِقَةُ وهُم يَنظُرون‌• فَمَا استَطعوا مِن قيامٍ ....

۲.۲ - هلاکت بعد از اتمام‌حجت


هلاكت قوم ثمود با اراده خداوند، پس از اتمام‌حجّت بر آنان:
وعادًا وثَمودا واصحبَ الرَّسّ وقُرونًا بَينَ ذلِكَ كَثيرا• وكُلًّا ضَرَبنا لَهُ الامثلَ وكُلًّا تَبَّرنا تَتبيرا.

۲.۳ - وسیله عذاب قوم‌ثمود


صیحه آسمانی، وسيله عذاب استيصال و نابودى قوم ثمود:
۱. واخَذَ الَّذينَ ظَلَمُوا الصَّيحَةُ فَاصبَحوا فى دِيرِهِم جثِمين‌• كَان لَم يَغنَوا فيها الا انَّ ثَمودَا كَفَروا رَبَّهُم الا بُعدًا لِثَمود. «صيحه» به معناى صداى سهمگين است.
۲. ولَقَد كَذَّبَ اصحبُ الحِجرِ المُرسَلين‌• فَاخَذَتهُمُ الصَّيحَةُ مُصبِحين.
۳. ثُمَّ انشَأنا مِن بَعدِهِم قَرنًا ءاخَرين‌• فَاخَذَتهُمُ الصَّيحَةُ بِالحَقّ فَجَعَلنهُم غُثَاءً فَبُعدًا لِلقَومِ الظلِمين. منظور از «قرنا آخرين»، قوم ثمود است كه با صيحه، هلاك شدند.
۴. وعادًا وثَمودَا وقَد تَبَيَّنَ لَكُم مِن مَسكِنِهِم ...• فَكُلًّا اخَذنا بِذَنبِهِ فَمِنهُم مَن ارسَلنا عَلَيهِ حاصِبًا ومِنهُم مَن اخَذَتهُ الصَّيحَةُ ....
۵. وثَمودُ وقَومُ لوطٍ واصحبُ لَيكَةِ اولكَ الاحزاب‌• وما يَنظُرُ هؤُلاءِ الّا صَيحَةً وحِدَةً ما لَها مِن فَواق.
۶. كَذَّبَت ثَمودُ بِالنُّذُر• انّا ارسَلنا عَلَيهِم صَيحَةً وحِدَةً فَكانوا كَهَشيمِ المُحتَظِر.
۷. فَامّا ثَمودُ فَاهلِكوا بِالطّاغِيَة. چون «بالطّاغية» صفت براى موصوف محذوف يعنى «صيحة» است، چنين برداشت شده است.

۲.۴ - عذاب با اراده خدا


عذاب استيصال و هلاكت ثمود، با اراده خداوند:
۱. وعادًا وثَمودا واصحبَ الرَّسّ وقُرونًا بَينَ ذلِكَ كَثيرا• وكُلًّا ضَرَبنا لَهُ الامثلَ وكُلًّا تَبَّرنا تَتبيرا.
۲. ولَقَد اهلَكنا ما حَولَكُم مِنَ القُرى‌ وصَرَّفنَا الأيتِ لَعَلَّهُم يَرجِعون. «ما حولكم من القرى‌» شامل قوم صالح هم مى‌شود يعنى اقوام اطراف شما از جمله قوم صالح را ما هلاك نموديم.
۳. وانَّهُ اهلَكَ عادًا الاولى‌• وثَمودًا فَما ابقى‌.
۴. فَامّا ثَمودُ فَاهلِكوا بِالطّاغِيَة.
۵. الَم نُهلِكِ الاوَّلين. «الأوّلين» يعنى از جمله آنها قوم ثمود است.

۲.۵ - نشانه عذاب قوم‌ثمود


خانه‌هاى ويران و خالى از سكنه قوم ثمود، نشانه‌اى گويا از فرود کیفر الهی بر آنان:
۱. ... انّا دَمَّرنهُم وقَومَهُم اجمَعين‌• فَتِلكَ بُيوتُهُم خاويَةَ .... «خاوية» به معناى ویرانی و نيز خالى از سكنه است كه در برداشت ياد شده، هر دو معنا لحاظ شده است.
۲. فَامّا ثَمودُ فَاهلِكوا بِالطّاغِيَة• فَهَل تَرى‌ لَهُم مِن باقِيَة.

۲.۶ - وعده عذاب


••• وعده خداوند، به مجازات قوم ثمود:
كَذَّبَت ثَمودُ بِالنُّذُر• سَيَعلَمونَ غَدًا مَنِ الكَذّابُ الاشِر• فَكَيفَ كانَ عَذابى ونُذُر.

••• نزول عذاب بر قوم ثمود، وعده‌اى راستين و تخلّف‌ناپذير:
والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا ...• ... ذلِكَ وعدٌ غَيرُ مَكذوب.

۲.۷ - عبرت از عذاب ثمود


عذاب ثمود و بدفرجامی آنان، مورد هشدار پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله به کافران زمان خود:
قُل انَّكُم لَتَكفُرونَ بِالَّذى خَلَقَ ...• فَان اعرَضوا فَقُل انذَرتُكُم صعِقَةً ... وثَمود.

۲.۸ - عدم نجات از عذاب


بى‌تأثيرى خانه‌هاى سنگى و مستحكم قوم ثمود، در نجات آنان از عذاب الهى:
۱. ولَقَد كَذَّبَ اصحبُ الحِجرِ المُرسَلين‌• وكانوا يَنحِتونَ مِنَ الجِبالِ بُيوتًا ءامِنين‌• فَما اغنى‌ عَنهُم ما كانوا يَكسِبون.
۲. الَم تَرَ كَيفَ فَعَلَ رَبُّكَ ...• وثَمودَ الَّذينَ جابُوا الصَّخرَ بِالواد• فَصَبَّ عَلَيهِم رَبُّكَ سَوطَ عَذاب.

۲.۹ - تحقق وعید عذاب


تحقّق وعید الهی، مبنى بر عذاب قوم ثمود:
كَذَّبَت قَبلَهُم قَومُ نوحٍ واصحبُ الرَّسّ وثَمود• وعادٌ وفِرعَونُ واخونُ لوط• ... كُلٌّ كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وعيد.

۲.۱۰ - ویژگی‌های عذاب ثمود


ویژگی‌های عذاب قوم ثمود با توجه به آیات قرآن عبارتند از:

۲.۱۰.۱ - عذاب مضاعف


دو برابر شدن دشوارى و عذاب الهى، بر ثموديان:
كَذَّبَت ثَمودُ بِطَغوها• فَكَذَّبوهُ فَعَقَروها فَدَمدَمَ عَلَيهِم رَبُّهُم بِذَنبِهِم فَسَوّها. «دمدم» برگشت دادن حال ناخوشى است و آن دو برابر شدن دشوارى است.

۲.۱۰.۲ - عادلانه بودن عذاب


عذاب قوم ثمود، عادلانه و به دور از هرگونه ستم:
۱. الَم يَأتِهِم نَبَا الَّذينَ مِن قَبلِهِم قَومِ نوحٍ وعادٍ وثَمودَ وقَومِ ابرهيمَ واصحبِ مَديَنَ والمُؤتَفِكتِ اتَتهُم رُسُلُهُم بِالبَيّنتِ فَما كانَ اللَّهُ لِيَظلِمَهُم ولكِن كانوا انفُسَهُم يَظلِمون. مقصود از «فما كان الله ليظلمهم» اين است كه هلاكت آنان از سوى خدا بدور از ظلم بوده است.
۲. كَان لَم يَغنَوا فيها الا بُعدًا لِمَديَنَ كَما بَعِدَت‌ ثَمود• وما ظَلَمنهُم ولكِن ظَلَموا انفُسَهُم فَما اغنَت عَنهُم ءالِهَتُهُمُ الَّتى يَدعونَ مِن دونِ اللَّهِ مِن شَى‌ءٍ لَمّا جاءَ امرُ رَبّكَ وما زادوهُم غَيرَ تَتبيب.
۳. وعادًا وثَمودَا وقَد تَبَيَّنَ لَكُم مِن مَسكِنِهِم ...• فَكُلًّا اخَذنا بِذَنبِهِ فَمِنهُم مَن ارسَلنا عَلَيهِ حاصِبًا ومِنهُم مَن اخَذَتهُ الصَّيحَةُ ... وما كانَ اللَّهُ لِيَظلِمَهُم ولكِن كانوا انفُسَهُم يَظلِمون.
۴. مِثلَ دَأبِ قَوم ... وثَمودَ ... ومَا اللَّهُ يُريدُ ظُلمًا لِلعِباد. مقصود از «دأب» عذاب و هلاكت ثمود است كه به علّت كفر به آن دچار شدند.

۲.۱۰.۳ - محو آثار زندگانی


نابودى و محو آثار زندگانى قوم ثمود، به واسطه عذاب الهى:
والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا ...• ... كَان لَم يَغنَوا فيها .... «غنى» به معناى اقامت كردن و سكنا گزيدن است و جمله «كأن لم‌يغنوا فيها» يعنى گويا قوم ثمود در ديارشان اقامت نكرده و تمام آثار آنها از بين رفته است.

۲.۱۰.۴ - گرفتاری به لرزش شدید


هلاكت كفرپيشگان قوم ثمود، با گرفتارى به لرزشى شديد:
والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا ...• فَاخَذَتهُمُ الرَّجفَةُ فَاصبَحوا فى دارِهِم جثِمين. «رجفة» به معناى اضطراب و لرزش شديد است.

۲.۱۰.۵ - قهر الهی


مجازات شديد ثموديان، با قهر الهى:
انَّ بَطشَ رَبّكَ لَشَديد• هَل اتكَ حَديثُ الجُنود• فِرعَونَ وثَمود.

۲.۱۰.۶ - یکسان شدن با خاک


يكسان شدن سرزمين ثموديان با خاک، از جانب خدا:
كَذَّبَت ثَمودُ ...• ... فَدَمدَمَ عَلَيهِم رَبُّهُم بِذَنبِهِم فَسَوّها. برخى ضمير «فسوّيها» را به «زمين» برمى‌گردانند كه از سياقِ آيه به دست مى‌آيد. «تسويه سرزمين» يعنى ويران كردن بناها و هموار ساختن پستى و بلنديهاى آن.

۲.۱۰.۷ - خشک شدن ثمود


خشك شدن قوم ثمود، همانند علفهاى خشك، با يك صداى مهیب آسمانی:
كَذَّبَت ثَمودُ بِالنُّذُر• انّا ارسَلنا عَلَيهِم صَيحَةً وحِدَةً فَكانوا كَهَشيمِ المُحتَظِر. «هشيم» به گياه خشك و «محتظر» به كسى گفته مى‌شود كه براى دام، آغل درست كند، بنابراين «هشيم المحتظر» يعنى علف خشكى كه دامدار براى دامش تهيّه مى‌كند.

۲.۱۰.۸ - سرعت صاعقه


سرعت و شدّت صاعقه، از بين برنده توان تصميم‌گيرى ثموديان:
وفى ثَمودَ ...• ... فَاخَذَتهُمُ الصعِقَةُ ...• فَمَا استَطعوا مِن قيامٍ ....

۲.۱۰.۹ - صاعقه‌خوارکننده


هلاكت قوم ثمود با صاعقه خواركننده و خفّت‌آور:
وامّا ثَمودُ ... فَاخَذَتهُم صعِقَةُ العَذابِ الهونِ ...• ونَجَّينَا الَّذينَ ءامَنوا وكانوا يَتَّقون.

۲.۱۰.۱۰ - محرومیت از نصرت


محروميّت ثمود از هرگونه نصرت، به هنگام صاعقه عذاب:
وفى ثَمودَ ...• ... فَاخَذَتهُمُ الصعِقَةُ ...• ... وما كانوا مُنتَصِرين.

۲.۱۰.۱۱ - عذاب در شب


گرفتارى ثمود به عذاب الهى، در شب:
۱. والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا ...• فَاخَذَتهُمُ الرَّجفَةُ فَاصبَحوا فى دارِهِم جثِمين.
۲. والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا قالَ يقَومِ اعبُدُوا اللَّهَ ما لَكُم مِن الهٍ غَيرُهُ هُوَ انشَاكُم مِنَ الارضِ‌واستَعمَرَكُم فيها فَاستَغفِروهُ ثُمَّ توبوا الَيهِ انَّ رَبّى قَريبٌ مُجيب‌• واخَذَ الَّذينَ ظَلَمُوا الصَّيحَةُ فَاصبَحوا فى دِيرِهِم جثِمين. مقصود از «فأصبحوا ...» بنا بر قولى گرفتار شدن ثمود به عذاب الهى در شب و صبح كردن با چنين حالى است.

۲.۱۱ - عذاب بعد از توطئه


گرفتارى ثمود به عذاب ويرانگر الهى، پيش از تحقّق توطئه آنان بر ضدّ صالح علیه‌السلام و خانواده‌اش:
ولَقَد ارسَلنا الى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا ...• قالوا تَقاسَموا بِاللَّهِ لَنُبَيّتَنَّهُ واهلَهُ ...• فَانظُر كَيفَ كانَ عقِبَةُ مَكرِهِم انّا دَمَّرنهُم ....

۲.۱۲ - عذاب تخلف از دعوت انبیاء


صاعقه آسمانى، كيفر تخلّف قوم ثمود از دعوت پیامبران خويش:
۱. فَان اعرَضوا فَقُل انذَرتُكُم صعِقَةً ... وثَمود• اذ جاءَتهُمُ الرُّسُلُ ... فَانّا بِما ارسِلتُم بِهِ كفِرون.
۲. وفى ثَمودَ اذ قيلَ لَهُم تَمَتَّعوا حَتّى‌ حين‌• فَعَتَوا عَن امرِ رَبّهِم فَاخَذَتهُمُ الصعِقَةُ وهُم يَنظُرون.

۲.۱۳ - ناباوری ثمود به حضرت صالح


عذاب نازل شده بر ثمود، پاسخى به ناباورى آنان نسبت به تحقّق وعده‌هاى صالح علیه‌السلام:
والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا قالَ يقَومِ اعبُدُوا اللَّهَ ما لَكُم مِن الهٍ غَيرُهُ قَد جاءَتكُم بَيّنَةٌ مِن رَبّكُم هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ لَكُم ءايَةً فَذَروها تَأكُل فى ارضِ اللَّهِ ولا تَمَسّوها بِسوءٍ فَيَأخُذَكُم عَذابٌ اليم‌• قالَ الَّذينَ استَكبَروا انّا بِالَّذى ءامَنتُم بِهِ كفِرون‌• فَاخَذَتهُمُ الرَّجفَةُ فَاصبَحوا فى دارِهِم جثِمين.

۲.۱۴ - هلاکت اکثریت ثمود


هلاكت اكثريّت قوم ثمود، بر اثر کفر و بى‌ايمانى:
كَذَّبَت ثَمودُ المُرسَلين‌• اذ قالَ لَهُم اخوهُم صلِحٌ الا تَتَّقون‌• فَاخَذَهُمُ العَذابُ انَّ فى ذلِكَ لَأيَةً وما كانَ اكثَرُهُم مُؤمِنين.

۲.۱۵ - همسوی با اهل‌مدین در عذاب


همسانى ثموديان با اهل مدین، در عذاب استيصال:
ولَمّا جاءَ امرُنا نَجَّينا شُعَيبًا والَّذينَ ءامَنوا مَعَهُ بِرَحمَةٍ مِنّا واخَذَتِ الَّذينَ ظَلَمُوا الصَّيحَةُ فَاصبَحوا فى ديرِهِم جثِمين‌• كَان لَم يَغنَوا فيها الا بُعدًا لِمَديَنَ كَما بَعِدَت ثَمود.

۲.۱۶ - سنت عذاب اهل‌باطل


نزول عذاب مرگبار بر قوم ثمود، نمودى از سنّت هميشگى الهى در يارى‌رساندن به پيامبران و سركوب اهل باطل:
كَذَّبَت ثَمودُ المُرسَلين‌• فَاخَذَهُم العَذابُ انَّ فى ذلِكَ لَأيَةً .... مايه عبرت بودن هلاكت ثموديان، مستلزمِ مجازات اقوام ديگر در صورت كفرورزى و حق‌ناپذيرى آنان است.

۲.۱۷ - عذاب دنیایی قوم ثمود


عذاب دنيايى كافران قوم ثمود، پس از اتمام‌حجّت بر آنان:
والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا ...• فَاخَذَتهُمُ الرَّجفَةُ ...• ... وقالَ يقَومِ لَقَد ابلَغتُكُم رِسالَةَ رَبّى ....

۲.۱۸ - یکسانی عذاب بر ثمودیان


يكسانى عذاب الهی، بر تمام ثموديان:
كَذَّبَت ثَمودُ ...• ... فَدَمدَمَ عَلَيهِم رَبُّهُم ... فَسَوّها. ضمير مفعولى در «فسوّيها» به «دمدمة»- كه از «فدمدم عليهم» انتزاع مى‌شود- برمى‌گردد. «تسويه هلاكت» يعنى نجات نيافتن هيچ كس از ثموديان و تفاوت نداشتن عذاب آنان با يكديگر. برخى آن را به «ثمود» برگردانده و گفته‌اند: مقصود، برابر بودن ثموديان با يكديگر در عذاب است.

۲.۱۹ - عوامل عذاب استيصال ثمود


عوامل عذاب استيصال قوم ثمود با توجه به آیات قرآن عبارتند از:

۲.۱۹.۱ - استكبار


استکبار قوم ثمود در برابر فرمان خدا با پى كردن ناقه صالح، عامل عذاب و هلاكت آنان:
والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا قالَ يقَومِ اعبُدُوا اللَّهَ ما لَكُم مِن الهٍ غَيرُهُ قَد جاءَتكُم بَيّنَةٌ مِن رَبّكُم هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ لَكُم ءايَةً فَذَروها تَأكُل فى ارضِ اللَّهِ ولا تَمَسّوها بِسوءٍ فَيَأخُذَكُم عَذابٌ اليم‌• واذكُروا اذ جَعَلَكُم خُلَفاءَ مِن بَعدِ عادٍ وبَوَّاكُم فِى الارضِ تَتَّخِذونَ مِن سُهولِها قُصورًا وتَنحِتونَ الجِبالَ بُيوتًا فاذكُروا ءالاءَ اللَّهِ ولا تَعثَوا فِى الارضِ مُفسِدين‌• قالَ المَلَا الَّذينَ استَكبَروا مِن قَومِهِ لِلَّذينَ استُضعِفوا لِمَن ءامَنَ مِنهُم اتَعلَمونَ انَّ صلِحًا مُرسَلٌ مِن رَبّهِ قالوا انّا بِما ارسِلَ بِهِ مُؤمِنون‌• قالَ الَّذينَ استَكبَروا انّا بِالَّذى ءامَنتُم بِهِ كفِرون.

۲.۱۹.۲ - اطاعت از مسرفان‌


اطاعت قوم ثمود از مسرفان، موجب هلاكت آنان:
كَذَّبَت ثَمودُ المُرسَلين‌• اذ قالَ لَهُم اخوهُم صلِحٌ الا تَتَّقون‌• انّى لَكُم رَسولٌ امين‌• فاتَّقُوا اللَّهَ واطيعون‌• وما اسَلُكُم عَلَيهِ مِن اجرٍ ان اجرِىَ الّا عَلى‌ رَبّ العلَمين‌• اتُترَكونَ فى ما ههُنا ءامِنين‌• فى جَنتٍ وعُيون‌• وزُروعٍ ونَخلٍ طَلعُها هَضيم‌• وتَنحِتونَ مِنَ الجِبالِ بُيوتًا فرِهين‌• ولا تُطيعوا امرَ المُسرِفين‌• فَاخَذَهُمُ العَذابُ انَّ فى ذلِكَ لَأيَةً وما كانَ اكثَرُهُم مُؤمِنين.

۲.۱۹.۳ - اطاعت از مفسدان‌


اطاعت ثمود از مفسدان، عامل نابودى آنان:
كَذَّبَت ثَمودُ المُرسَلين‌• اذ قالَ لَهُم اخوهُم صلِحٌ الا تَتَّقون‌• انّى لَكُم رَسولٌ امين‌• فاتَّقُوا اللَّهَ واطيعون‌• وما اسَلُكُم عَلَيهِ مِن اجرٍ ان اجرِىَ الّا عَلى‌ رَبّ العلَمين‌• اتُترَكونَ فى ما ههُنا ءامِنين‌• فى جَنتٍ وعُيون‌• وزُروعٍ ونَخلٍ طَلعُها هَضيم‌• وتَنحِتونَ مِنَ الجِبالِ بُيوتًا فرِهين‌• الَّذينَ يُفسِدونَ فِى الارضِ ولا يُصلِحون‌• فَاخَذَهُمُ العَذابُ انَّ فى ذلِكَ لَأيَةً وما كانَ اكثَرُهُم مُؤمِنين.

۲.۱۹.۴ - اعراض از آيات خدا


اعراض ثموديان از آیات خدا، عامل عذاب آنان:
وءاتَينهُم ءايتِنا فَكانوا عَنها مُعرِضين‌• وكانوا يَنحِتونَ مِنَ الجِبالِ بُيوتًا ءامِنين‌• فَاخَذَتهُمُ الصَّيحَةُ مُصبِحين‌• فَما اغنى‌ عَنهُم ما كانوا يَكسِبون.

۲.۱۹.۵ - پى شدن ناقه‌


پى شدن شتر صالح به دست ثمود، سبب عذاب آنان:
۱. فَعَقَروا النّاقَةَ وعَتَوا عَن امرِ رَبّهِم وقالوا يصلِحُ ائتِنا بِما تَعِدُنا ان كُنتَ مِنَ المُرسَلين‌• فَاخَذَتهُمُ الرَّجفَةُ فَاصبَحوا فى دارِهِم جثِمين.
۲. قالَ هذِهِ ناقَةٌ لَها شِربٌ ولَكُم شِربُ يَومٍ مَعلوم‌• ولا تَمَسّوها بِسوءٍ فَيَأخُذَكُم عَذابُ يَومٍ عَظيم‌• فَعَقَروها فَاصبَحوا ندِمين‌• فَاخَذَهُمُ العَذابُ انَّ فى ذلِكَ لَأيَةً وما كانَ اكثَرُهُم مُؤمِنين.
۳. كَذَّبَت ثَمودُ بِالنُّذُر• انّا مُرسِلوا النّاقَةِ فِتنَةً لَهُم فَارتَقِبهُم واصطَبِر• ونَبّئهُم انَّ الماءَ قِسمَةٌ بَينَهُم كُلُّ شِربٍ مُحتَضَر• فَنادَوا صاحِبَهُم فَتَعاطى‌ فَعَقَر• فَكَيفَ كانَ عَذابى ونُذُر• انّا ارسَلنا عَلَيهِم صَيحَةً وحِدَةً فَكانوا كَهَشيمِ المُحتَظِر.
۴. كَذَّبَت ثَمودُ بِطَغوها• فَقالَ لَهُم رَسولُ اللَّهِ ناقَةَ اللَّهِ وسُقيها• فَكَذَّبوهُ فَعَقَروها فَدَمدَمَ عَلَيهِم رَبُّهُم بِذَنبِهِم فَسَوّها.

۲.۱۹.۶ - تكذيب انبيا


نزول كيفر و عذاب الهى بر قوم ثمود، به جرم تکذیب پیامبران:
وثَمودُ وقَومُ لوطٍ واصحبُ لَيكَةِ اولكَ الاحزاب‌• ان كُلٌّ الّا كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ عِقاب.

۲.۱۹.۷ - تكذيب قيامت‌


تکذیب قیامت از ناحيه ثمود، عامل هلاكت آنان با صيحه عذاب:
كَذَّبَت ثَمودُ ... بِالقارِعَة• فَامّا ثَمودُ فَاهلِكوا بِالطّاغِيَة. منظور از «بالطّاغية»، بالصّيحة الطّاغية است؛ يعنى صيحه عذابى كه بر آنان فرود آمد بيش از حدّ طاقت آنان بود.

۲.۱۹.۸ - طغيان‌


هلاكت ثمود به سبب طغیانگری:
۱. وانَّهُ اهلَكَ عادًا الاولى‌• وثَمودًا فَما ابقى‌• وقَومَ نوحٍ مِن قَبلُ انَّهُم كانوا هُم اظلَمَ واطغى‌.
۲. فَامّا ثَمودُ فَاهلِكوا بِالطّاغِيَة. منظور از «طاغيه» طغيانگرى و گناه آنان است.
۳. كَذَّبَت ثَمودُ بِطَغوها• فَكَذَّبوهُ فَعَقَروها فَدَمدَمَ عَلَيهِم رَبُّهُم بِذَنبِهِم فَسَوّها.

۲.۱۹.۹ - ظلم‌


ستمکاری قوم ثمود، موجب گرفتارى آنان به عذاب الهى:
۱. والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا ...• واخَذَ الَّذينَ ظَلَمُوا الصَّيحَةُ ....
۲. الَم يَأتِكُم نَبَؤُا الَّذينَ مِن قَبلِكُم قَومِ نوحٍ وعادٍ وثَمودَ والَّذينَ مِن بَعدِهِم لا يَعلَمُهُم الَّا اللَّهُ جاءَتهُم رُسُلُهُم بِالبَيّنتِ فَرَدّوا ايدِيَهُم فى افوهِهِم وقالوا انّا كَفَرنا بِما ارسِلتُم بِهِ وانّا لَفى شَكٍّ مِمّا تَدعونَنا الَيهِ مُريب‌• وقالَ الَّذينَ كَفَروا لِرُسُلِهِم لَنُخرِجَنَّكُم مِن ارضِنا او لَتَعودُنَّ فى مِلَّتِنا فَاوحى‌ الَيهِم رَبُّهُم لَنُهلِكَنَّ الظلِمين.
۳. ولَقَد ارسَلنا الى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا ...• فَانظُر كَيفَ كانَ عقِبَةُ مَكرِهِم انّا دَمَّرنهُم وقَومَهُم اجمَعين‌• فَتِلكَ بُيوتُهُم خاويَةَ بِما ظَلَموا ....
۴. وثَمودًا فَما ابقى‌• وقَومَ نوحٍ مِن قَبلُ انَّهُم كانوا هُم اظلَمَ واطغى‌• فَغَشّها ما غَشّى‌.

۲.۱۹.۱۰ - عصيان‌


سركشى مستکبران قوم ثمود از فرمان پروردگار، با پى كردن ناقه، زمينه‌ساز عذاب و نابودى آنان:
۱. والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا ...• قالَ المَلَا الَّذينَ استَكبَروا مِن قَومِهِ ...• فَعَقَروا النّاقَةَ وعَتَوا عَن امرِ رَبّهِم وقالوا يصلِحُ ائتِنا بِما تَعِدُنا ان كُنتَ مِنَ المُرسَلين‌• فَاخَذَتهُمُ الرَّجفَةُ فَاصبَحوا فى دارِهِم جثِمين.
۲. وفى ثَمودَ ...• فَعَتَوا عَن امرِ رَبّهِم فَاخَذَتهُمُ الصعِقَةُ ....

۲.۱۹.۱۱ - فساد


فساد ثموديان در زمین، موجب كيفر و عذاب سخت آنان از جانب خدا:
وثَمودَ الَّذينَ جابُوا الصَّخرَ بِالواد• وفِرعَونَ ذِى الاوتاد• الَّذينَ طَغَوا فِى البِلد• فَاكثَروا فيهَا الفَساد.

۲.۱۹.۱۲ - كفر


کفر، از عوامل نزول عذاب بر قوم ثمود:
۱. كَان لَم يَغنَوا فيها الا انَّ ثَمودَا كَفَروا رَبَّهُم الا بُعدًا لِثَمود.
۲. وان يُكَذّبوكَ فَقَد كَذَّبَت قَبلَهُم قَومُ نوحٍ وعادٌ وثَمود• واصحبُ مَديَنَ وكُذّبَ موسى‌ فَاملَيتُ لِلكفِرينَ ثُمَّ اخَذتُهُم فَكَيفَ كانَ نَكير.
۳. كَذَّبَت ثَمودُ المُرسَلين‌• فَاخَذَهُمُ العَذابُ انَّ فى ذلِكَ لَأيَةً وما كانَ اكثَرُهُم مُؤمِنين.

۲.۱۹.۱۳ - گناه‌


گناه ثموديان، عامل عذاب و ذلّت آنان:
۱. وامّا ثَمودُ فَهَدَينهُم فاستَحَبُّوا العَمى‌ عَلَى الهُدى‌ فَاخَذَتهُم صعِقَةُ العَذابِ الهونِ بِما كانوا يَكسِبون.
۲. كَذَّبَت ثَمودُ بِطَغوها• ... فَدَمدَمَ عَلَيهِم رَبُّهُم بِذَنبِهِم فَسَوّها.

۲.۱۹.۱۴ - موعظه‌ناپذيرى‌


موعظه‌ناپذيرى قوم ثمود، عامل نابودى آنان:
والى‌ ثَمودَ اخاهُم صلِحًا قالَ يقَومِ اعبُدُوا اللَّهَ ما لَكُم مِن الهٍ غَيرُهُ قَد جاءَتكُم بَيّنَةٌ مِن رَبّكُم هذِهِ ناقَةُ اللَّهِ لَكُم ءايَةً فَذَروها تَأكُل فى ارضِ اللَّهِ ولا تَمَسّوها بِسوءٍ فَيَأخُذَكُم عَذابٌ اليم‌• واذكُروا اذ جَعَلَكُم خُلَفاءَ مِن بَعدِ عادٍ وبَوَّاكُم فِى الارضِ تَتَّخِذونَ مِن سُهولِها قُصورًا وتَنحِتونَ الجِبالَ بُيوتًا فاذكُروا ءالاءَ اللَّهِ ولا تَعثَوا فِى الارضِ مُفسِدين‌• فَاخَذَتهُمُ الرَّجفَةُ فَاصبَحوا فى دارِهِم جثِمين‌• فَتَوَلّى‌ عَنهُم وقالَ يقَومِ لَقَد ابلَغتُكُم رِسالَةَ رَبّى ونَصَحتُ لَكُم ولكِن لاتُحِبّونَ النصِحين.

۳ - پانویس


 
۱. ذاریات/سوره۵۱، آیات۴۳-۴۵.    
۲. اعراف/سوره۷، آیه۷۳.    
۳. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۴. هود/سوره۱۱، آیه۶۳.    
۵. هود/سوره۱۱، آیه۶۴.    
۶. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۹.    
۷. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۱۳.    
۸. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۳.    
۹. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۴.    
۱۰. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۵.    
۱۱. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۸.    
۱۲. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۹.    
۱۳. هود/سوره۱۱، آیه۶۷.    
۱۴. هود/سوره۱۱، آیه۶۸.    
۱۵. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۲۸۹، «صاح».    
۱۶. حجر/سوره۱۵، آیه۸۰.    
۱۷. حجر/سوره۱۵، آیه۸۳.    
۱۸. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۳۱.    
۱۹. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۴۱.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۱۷۰.    
۲۱. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۸.    
۲۲. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۲۳. ص/سوره۳۸، آیه۱۳.    
۲۴. ص/سوره۳۸، آیه۱۵.    
۲۵. قمر/سوره۵۴، آیه۲۳.    
۲۶. قمر/سوره۵۴، آیه۳۱.    
۲۷. حاقه/سوره۶۹، آیه۵.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۵۱۶.    
۲۹. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۸.    
۳۰. فرقان/سوره۲۵، آیه۳۹.    
۳۱. احقاف/سوره۴۶، آیه۲۷.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۱۳۸.    
۳۳. نجم/سوره۵۳، آیه۵۰.    
۳۴. نجم/سوره۵۳، آیه۵۱.    
۳۵. حاقه/سوره۶۹، آیه۵.    
۳۶. مرسلات/سوره۷۷، آیه۱۶.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۶۳۱.    
۳۸. نمل/سوره۲۷، آیه۵۱.    
۳۹. نمل/سوره۲۷، آیه۵۲.    
۴۰. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ۱۶۳، «خوی».    
۴۱. حاقه/سوره۶۹، آیه۵.    
۴۲. حاقه/سوره۶۹، آیه۸.    
۴۳. قمر/سوره۵۴، آیه۲۳.    
۴۴. قمر/سوره۵۴، آیه۲۶.    
۴۵. قمر/سوره۵۴، آیه۳۰.    
۴۶. هود/سوره۱۱، آیه۶۱.    
۴۷. هود/سوره۱۱، آیه۶۵.    
۴۸. فصلت/سوره۴۱، آیه۹.    
۴۹. فصلت/سوره۴۱، آیه۱۳.    
۵۰. حجر/سوره۱۵، آیه۸۰.    
۵۱. حجر/سوره۱۵، آیه۸۲.    
۵۲. حجر/سوره۱۵، آیه۸۴.    
۵۳. فجر/سوره۸۹، آیه۶.    
۵۴. فجر/سوره۸۹، آیه۹.    
۵۵. فجر/سوره۸۹، آیه۱۳.    
۵۶. ق/سوره۵۰، آیات۱۲- ۱۴.    
۵۷. شمس/سوره۹۱، آیه۱۱.    
۵۸. شمس/سوره۹۱، آیه۱۴.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۷۵۴.    
۶۰. توبه/سوره۹، آیه۷۰.    
۶۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۷۵.    
۶۲. هود/سوره۱۱، آیه۹۵.    
۶۳. هود/سوره۱۱، آیه۱۰۱.    
۶۴. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۳۸.    
۶۵. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۰.    
۶۶. غافر/سوره۴۰، آیه۳۱.    
۶۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۸۱۳.    
۶۸. هود/سوره۱۱، آیه۶۱.    
۶۹. هود/سوره۱۱، آیه۶۸.    
۷۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۲۶۴.    
۷۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۲۶۶.    
۷۲. اعراف/سوره۷، آیه۷۳.    
۷۳. اعراف/سوره۷، آیه۷۸.    
۷۴. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۱۸۹، «رجف».    
۷۵. بروج/سوره۸۵، آیه۱۲.    
۷۶. بروج/سوره۸۵، آیه۱۷.    
۷۷. بروج/سوره۸۵، آیه۱۸.    
۷۸. شمس/سوره۹۱، آیه۱۱.    
۷۹. شمس/سوره۹۱، آیه۱۴.    
۸۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۷۵۶.    
۸۱. قمر/سوره۵۴، آیه۲۳.    
۸۲. قمر/سوره۵۴، آیه۳۱.    
۸۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۲۹۰.    
۸۴. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۳.    
۸۵. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۴.    
۸۶. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۵.    
۸۷. فصلت/سوره۴۱، آیه۱۷.    
۸۸. فصلت/سوره۴۱، آیه۱۸.    
۸۹. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۳.    
۹۰. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۴.    
۹۱. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۵.    
۹۲. اعراف/سوره۷، آیه۷۳.    
۹۳. اعراف/سوره۷، آیه۷۸.    
۹۴. هود/سوره۱۱، آیه۶۱.    
۹۵. هود/سوره۱۱، آیه۶۷.    
۹۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۲۶۶.    
۹۷. نمل/سوره۲۷، آیه۴۵.    
۹۸. نمل/سوره۲۷، آیه۴۹.    
۹۹. نمل/سوره۲۷، آیه۵۱.    
۱۰۰. فصلت/سوره۴۱، آیه۱۳.    
۱۰۱. فصلت/سوره۴۱، آیه۱۴.    
۱۰۲. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۳.    
۱۰۳. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۴.    
۱۰۴. اعراف/سوره۷، آیه۷۳.    
۱۰۵. اعراف/سوره۷، آیه۷۶.    
۱۰۶. اعراف/سوره۷، آیه۷۸.    
۱۰۷. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۴۱.    
۱۰۸. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۴۲.    
۱۰۹. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۵۸.    
۱۱۰. هود/سوره۱۱، آیه۹۴.    
۱۱۱. هود/سوره۱۱، آیه۹۵.    
۱۱۲. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۴۱.    
۱۱۳. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۵۸.    
۱۱۴. اعراف/سوره۷، آیه۷۳.    
۱۱۵. اعراف/سوره۷، آیه۷۸.    
۱۱۶. اعراف/سوره۷، آیه۷۹.    
۱۱۷. شمس/سوره۹۱، آیه۱۱.    
۱۱۸. شمس/سوره۹۱، آیه۱۴.    
۱۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۷۵۶.    
۱۲۰. اعراف/سوره۷، آیات۷۳-۷۶.    
۱۲۱. شعراء/سوره۲۶، آیات۱۴۱-۱۴۹.    
۱۲۲. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۵۱.    
۱۲۳. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۵۸.    
۱۲۴. شعراء/سوره۲۶، آیات۱۴۱-۱۴۹.    
۱۲۵. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۵۲.    
۱۲۶. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۵۸.    
۱۲۷. حجر/سوره۱۵، آیات۸۱-۸۴.    
۱۲۸. اعراف/سوره۷، آیه۷۷.    
۱۲۹. اعراف/سوره۷، آیه۷۸.    
۱۳۰. شعراء/سوره۲۶، آیات۱۵۵-۱۵۸.    
۱۳۱. قمر/سوره۵۴، آیه۲۳.    
۱۳۲. قمر/سوره۵۴، آیات۲۷-۳۱.    
۱۳۳. شمس/سوره۹۱، آیه۱۱.    
۱۳۴. شمس/سوره۹۱، آیه۱۳.    
۱۳۵. شمس/سوره۹۱، آیه۱۴.    
۱۳۶. ص/سوره۳۸، آیه۱۳.    
۱۳۷. ص/سوره۳۸، آیه۱۴.    
۱۳۸. حاقه/سوره۶۹، آیه۴.    
۱۳۹. حاقه/سوره۶۹، آیه۵.    
۱۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۵۱۶.    
۱۴۱. نجم/سوره۵۳، آیات۵۰-۵۲.    
۱۴۲. حاقه/سوره۶۹، آیه۵.    
۱۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۷۵۵.    
۱۴۴. شمس/سوره۹۱، آیه۱۱.    
۱۴۵. شمس/سوره۹۱، آیه۱۴.    
۱۴۶. هود/سوره۱۱، آیه۶۱.    
۱۴۷. هود/سوره۱۱، آیه۶۷.    
۱۴۸. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۹.    
۱۴۹. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۱۳.    
۱۵۰. نمل/سوره۲۷، آیه۴۵.    
۱۵۱. نمل/سوره۲۷، آیه۵۱.    
۱۵۲. نمل/سوره۲۷، آیه۵۲.    
۱۵۳. نجم/سوره۵۳، آیه۵۱.    
۱۵۴. نجم/سوره۵۳، آیه۵۲.    
۱۵۵. نجم/سوره۵۳، آیه۵۴.    
۱۵۶. اعراف/سوره۷، آیه۷۳.    
۱۵۷. اعراف/سوره۷، آیه۷۵.    
۱۵۸. اعراف/سوره۷، آیه۷۷.    
۱۵۹. اعراف/سوره۷، آیه۷۸.    
۱۶۰. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۳.    
۱۶۱. ذاریات/سوره۵۱، آیه۴۴.    
۱۶۲. فجر/سوره۸۹، آیات۹-۱۲.    
۱۶۳. هود/سوره۱۱، آیه۶۸.    
۱۶۴. حج/سوره۲۲، آیه۴۲.    
۱۶۵. حج/سوره۲۲، آیه۴۴.    
۱۶۶. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۴۱.    
۱۶۷. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۵۸.    
۱۶۸. فصلت/سوره۴۱، آیه۱۷.    
۱۶۹. شمس/سوره۹۱، آیه۱۱.    
۱۷۰. شمس/سوره۹۱، آیه۱۴.    
۱۷۱. اعراف/سوره۷، آیه۷۳.    
۱۷۲. اعراف/سوره۷، آیه۷۴.    
۱۷۳. اعراف/سوره۷، آیه۷۸.    
۱۷۴. اعراف/سوره۷، آیه۷۹.    


۴ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۹، ص۴۱۳، برگرفته از مقاله «عذاب ثمود».    



رده‌های این صفحه : عذاب | قوم ثمود | موضوعات قرآنی

منابع اين صفحه : فرهنگ قرآن




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.